Jedzenie jest pierwszym rytuałem dzielenia się, jakiego doświadczamy w życiu. W okresie płodowym matka dostarcza nienarodzonemu dziecku, wraz ze spożywanym przez siebie pokarmem, niezbędnej energii do rozwoju. Już na tym bardzo wczesnym etapie jedzenie staje się jednak czymś więcej niż tylko budulcem dla naszych tkanek, narządów i mięśni. Rozwijająca się psychika łączy zaspokojenie głodu z poczuciem bezpieczeństwa oraz dobrostanem psychicznym. Zaś kiedy dziecko zaczyna spożywać samodzielne posiłki, otwiera się przed nim nowy, niespotykany dotąd świat doznań zmysłowych. Jedzenie pobudza ciekawość i rozwija samodzielność, a zasiadanie przy wspólnym stole sprawia, że pożywienie staje się czymś ważniejszym niż tylko zaspokojeniem głodu. Jedzenie to zatem fundament tego kim jesteśmy. To także jeden z najbardziej niezwykłych procesów w naszym życiu, z którym związani jesteśmy od życia płodowego aż do śmierci. Relacja, jaką nawiążemy z jedzeniem, ma niebagatelny wpływ na całe nasze życie.
CZYM JEST RELACJA Z JEDZENIEM?
Budowanie relacji jest jedną z najważniejszych umiejętności społecznych i emocjonalnych człowieka. Wpływa bowiem na całe nasze życie i stanowi o jego jakości. Relacja to nic innego jak nasz stosunek do przedmiotu naszego zainteresowania – wartość, jakiej mu nadajemy. Ale to także sposób, w jaki się w w związku wyrażamy. Relacja nie polega na całkowitym oddaniu się drugiej stronie czy chęci jej kontrolowania i podporządkowania sobie. Relacja to proces, w którym istotne jest rozumienie swoich potrzeb i stawianie odpowiednich granic. Nie inaczej jest w związku z jedzeniem. Relacja z jedzeniem mówi dużo o nas samych i naszym stosunku do siebie. Sposób, w jaki jemy, jest wyrazem naszych potrzeb. Wiążę się także z emocjami, które odpowiadają za obraz naszego ciała i poczucie własnej wartości.
JAK BUDUJEMY RELACJĘ Z JEDZENIEM?
Relację z jedzeniem budujemy od początku naszego istnienia. Na pierwszym etapie naszego życia nie mamy wpływu na to, jak często i czego dostarczamy naszemu organizmowi. Wszystko zależy od naszych opiekunów, którzy w procesie karmienia kształtują nasze nawyki żywieniowe. Jednak za pomocą jedzenia przekazują nam także zdecydowanie więcej informacji. Troska, ciepło, radość, miłość, stabilizacja emocjonalna i bezpieczeństwo, a także akceptacja – to ważne, choć niewidoczne składniki i mikroelementy zdrowia psychicznego. Z biegiem lat na rozwój naszej relacji z jedzeniem ma wpływ nie tylko opiekun czy najbliższa rodzina, ale również nasze środowisko rówieśnicze, szkolne czy zawodowe. Bardzo ważne są także przekazy medialne oraz kultura, która narzuca nam pewne nawyki żywieniowe. Współczesna cywilizacja wypaczyła naszą relację z jedzeniem. Oddaliła nas od pierwotnego rytuału, którym było przyrządzanie i spożywanie posiłków. Dzisiaj jemy szybko, bezrefleksyjnie, nieregularnie. Jedzenie musi wpasować się w tempo naszego życia i natłok naszych obowiązków. Poza wyjątkowymi uroczystościami, zostało zredukowane wyłącznie do funkcji zaspokojenia głodu fizjologicznego. Nie mamy czasu na przygotowywanie pożywnych i złożonych dań. Nie mamy przestrzeni, by w odpowiedni sposób codziennie celebrować jedzenie. Nie mamy możliwości, by nadać mu właściwą rangę, ponieważ tuż za rogiem czekają na nas obowiązki dużo ważniejsze od naszych potrzeb. Trzeba tylko zaspokoić głód…Wrzucić cokolwiek do żołądka! Byle tylko zdążyć wywiązać się z kolejnego zobowiązania… A z drugiej strony bombardują nas przekazy medialne związane z prawidłowym odżywianiem. Chcesz żyć zdrowo? – odżywiaj się zdrowo. Chcesz odnieść życiowy i zawodowy sukces? – wyglądaj zdrowo. Jedzenie staje się zatem kolejnym obowiązkiem i najsurowszym katem dla naszego poczucie własnej wartości.
CZYM JEST ZDROWA RELACJA Z JEDZENIEM?
Zdrowa relacja z jedzeniem nie jest tożsama ze zdrowym odżywianiem. Zdrowe odżywianie, o ile jest zdrowe także dla naszej psychiki, jest elementem prawidłowo rozwiniętej relacji z jedzeniem. Jest przejawem troski o własny dobrostan psychofizyczny. Jednak jeżeli nasz związek z jedzeniem będzie oparty na przymusie zdrowego odżywiania, wówczas nasza relacja z jedzeniem stanie się toksyczna.
W jaki sposób poznasz, że Twój związek z jedzeniem jest zdrowy?:
- Umiesz odróżnić głód od zachcianki.
- Bez wyrzutów sumienia pozwalasz sobie na chwilę zapomnienia.
- Nie mylisz głodu z innymi napięciami powstającymi w ciele.
- Twoje myśli nie krążą obsesyjnie wokół jedzenia.
- Bezwarunkowo pozwalasz sobie na jedzenie – nie odmawiasz sobie jedzenia, nie dzielisz go na kategorycznie lepsze i gorsze.
- Kontrolujesz się bez poczucia krzywdy.
- Jedzenie jest dla Ciebie źródłem przyjemności, a nie przymusem czy przykrym obowiązkiem.
- Akceptujesz własne ciało, więc nie każesz go drakońską dietą za każdy, nawet delikatny, przyrost masy ciała.
KIEDY RELACJA Z JEDZENIEM STAJE SIĘ TOKSYCZA?
Toksyczna relacja z jedzeniem pojawia się wówczas, kiedy chorują nasze emocje. Jej symptomem są negatywne myśli na temat jedzenia, które pielęgnujemy w naszej głowie. Jeżeli jedzenie zaczyna pełnić funkcję regulacji stanów emocjonalnych, nasza relacja z jedzeniem staje się niezdrowa.
Problemy z odżywianiem są zatem odbiciem naszego stosunku do samych siebie, a także relacji, jaką mamy z własnym ciałem. Jeżeli jest to zdrowa więź psychiki i ciała, zwykle do zmian masy ciała podchodzimy ze spokojem. Zazwyczaj znamy przyczynę tych wahnięć i jesteśmy w stanie je w odpowiedni sposób skorygować. Kiedy natomiast nasza relacja jest toksyczna, samoocenę często sprowadzamy wyłącznie do wyglądu naszego ciała. Stosując drakońskie diety lub odmawiając ciału prawa do odżywiania, każemy je za brak sukcesów życiowych. Przejmujemy więc kontrolę nad odżywianiem, złudnie marząc o tym, że równocześnie odzyskujemy władzę nad własnym życiem.
Zła relacja z jedzeniem może się też wiązać z kompensacyjnym przyjmowaniem pokarmu w zamian za brak zaspokojenia innych potrzeb życiowych. Jest też sposobem na podniesienia obniżonego nastroju spowodowanego zazwyczaj niskim poczuciem własnej wartości. Może być wreszcie odpowiedzią na stres i napięcie pojawiające się w naszym życiu. Powszechne „zajadanie się” nie jest zatem kwestią słabej woli, ale szkodliwym mechanizmem obronnym naszego organizmu.
JAK ZMIENIĆ NASZĄ NIEPRAWIDŁOWĄ RELACJĘ Z JEDZENIEM?
Przede wszystkim bądź uważny. Jeżeli dostrzeżesz, że jedzenie reguluje Twoje emocje i wpływa na Twoją samoakceptację, spróbuj świadomie zmieniać swoje nawyki żywieniowe. Jeżeli jednak nie poradzisz sobie sam, zwróć się po pomoc do specjalisty. W takiej sytuacji pomocny będzie psychodietetyk, który pracuje nad psychologicznymi aspektami odżywiania. Holistyczne podejście do obu aspektów odżywiania – fizjologicznego i psychologicznego – pomoże Ci zmienić myślenie. Zachęci Cię również do przepracowania nieprawidłowych mechanizmów odżywiania, wyeliminowania złych nawyków i poukładania sobie relacji z jedzeniem na nowo.
